پدیدههای جالب دشت لوت
اشکال شگفت انگیز دشت لوت در واحدهای جغرافیایی آن
دشت لوت نمایشگاهی طبیعی از شگفت انگیزترین عوارض بیابانی دنیا است نظیر:
- بزرگترین شهر کلوخی جهان. منطقه کلوتها از دور به خرابههای شهری بزرگ میماند که توصیفهای گونان از آن شدهاست نظیر: شهر خیالی و یا شهر لوت.
- مرتفعترین هرمهای ماسهای دنیا در لوت است. مرتفعترین هرمهای شناخته شده دنیا حداکثر ??? متر ارتفاع دارند (لیبی) اما در لوت ارتفاع برخی هرمها گاه به ??? متر هم میرسد.
- ?? مخروط آتشفشان کواترنر در سطح دشت لوت وجود دارد.
- پهنههای وسیع ماسه و ریگ با طیف رنگی قهوهای روشن تا خاکستری و سیاه نظیر «گدار باروت» که چون خاک آن سیاه و شبیه باروت است به این نام خوانده میشود.
- دشتهایی از گدازههای بازالتی چاله چاله نظیر «گندم بریان».
- پهنههای شنی مواج
- بزرگترین نبکاهای جهان تپههای شنی پوشیده از گیاه (نبکاها) که یکی از شگفتیهای همزیستی خاک و آب و گیاه است. این نبکاها به گلدان بیابان نیز نامیده شدهاند.
- مرتفعترین ربدوها ((Rebdou (ربدوها مشابه نبکاها با ابعاد بزرگتر شکلهای پیچیدهتر در لوت غربی میباشند.)
- پهنههایی به شکل چندضلعیهای متعدد که حاصل قشر نمکی ضخیم و تبخیر شدید سطح زمین است.
- کویر پاشتری، سطح این نوع زمینها اینطور بهنظر میرسد که پس از بارندگی زیاد خیس شده و تعدادی شتر روی آن راه رفتهاند.
- هامادا Hammada دشتهایی از ریگ، شن و پوشیده از خاکهای ریگی که فاقد گیاه است.
-
واحدهای جغرافیایی
دشت لوت به سه واحد جغرافیایی تقسیم شدهاست:
1– لوت شمالی از عناصر ریگ، شن و ماسه تشکیل شدهاست و حد جنوبی آن را بریدگیهای نا منظم مشرف به چاله «رود شور بیرجند» تشکیل میدهد. ناهمواریهای ماسهای به شکل سفرههای ماسهای در آن وجود دارد.2– لوت مرکزی شگفت انگیزترین قسمت دشت لوت است. در قسمتهای شرقی لوت مرکزی تپهها و تودههای عظیم و به هم پیوسته ماسهای قرار گرفته و سطح قابل توجهی از لوت را به عرض متوسط ?? کیلومتر وطول متوسط ??? کیلومتر در لوت پوشاندهاست. بخشی از ناهمواریهای لوت مرکزی دارای پوشش گیاهی بوده و بخش غربی آن فاقد پوشش گیاهی است.
از نظر زمینریختشناسی لوت مرکزی به سه منطقه اصلی (از غرب به شرق) تقسیم شدهاست (ماخذ شماره ?):
الف –دشت سر Pediment به عرض ? تا ?? کیلومتر به صورت نواری سطح آن را ماسه و لای(silt)و نمک پوش-?d??????????ac-- ?وب شهداد)
ب- کلوتها
کلوت ها(کلوت اصطلاح محلی است) به خندقهای بسیار عظیم که حاصل فرسایش آبی و بادی است به عنوان پدیدهای بی نظیر در دنیا شناخته شدهاست.
«رود شور» در مرطوب کردن دیواره این کلوتها اثر کافی داشته و فرسایشهای آنها را تسهیل کردهاست.
منطقه کلوتهای در ?? کیلومتری شهداد (?? کیلومتری ده سیف) قرار دارد و در مساحتی به عرض متوسط ?? کیلومتر و طول متوسط ??? کیلومتر را تشکیل دادهاند.
مهمترین بادی که دیوارههای کلوتها را فرسایش میدهد بادهای ??? روزه سیستان است.
در فاصله کلوتها زمین پوشیده از ماسه بادی است و در نقاطی که ماسه بادی نیست زمین از نوع رس لائی و رس است.
ج- تپههای ماسهای در شرق لوت مرکزی منطقهای به عرض ?? کیلومتر و طول ??? کیلومتر متر را تشکیل میدهند. ارتفاع این تپههای ماسهای تا ??? متر هم میرسد (ماخذ شماره?). نا همواریهای ماسهای به اشکال برخان (Barkhan) – هرمهای ماسهای –سیف (sif) و تپههای طولی دیده میشود.
3- لوت جنوبی (لوت زنگی) غنیترین قسمت چاله لوت از نظر پوشش گیاهی است
نبکا پدیده شگفت انگیز دشت لوتدر حدود ??کیلومتری شهداد، درختان و درختچههای گز در گلدانهای بیابانی لوت جای گرفتهاند که به آن نبکا گفته میشود یا تلهای گیاهی.
زمینهای بین نبکاها پوشیده از ماسهاست.
نبکاها عموماٌ در سطح همواری که میزان ماسه آن متوسطو سطح آب زیر زمین بالا بوده و یا رطوبت موجود کافی برای حیات پوشش گیاهی باشد ظاهر میشوند. عناصر تشکیل دهنده نبکا شامل ماسه – لای، رس و سلت است.
شکل نبکا تابعی است از اندازه، تراکم و میزان رشد گیاه میزبان. گونههایی نظیر دستهای از گرامینهها، درختچههای تاغ، گز و... میباشند در کویر لوت گونه گیاه گز (Tamarix) از گونههای میزبان نبکاها هستند. ارتفاع نبکاها از چند دسیمتر تا چند متر و طول آن از یک متر تا ?? متر میرسد.
شایان ذکر است گیاهان منفرد باید ارتفاعی بیش از ?? الی ?? سانتی متر داشته باشند تا اینکه بتوانند ماسهها را کنترل نماید. اگر دانههای ماسه چسبندگی نداشه باشند به عبارتی عناصر رس و لای نداشته باشند حجم آنها با تغییر و سرعت باد تغییر مییابد. با افزایش میزان رسوب، گیاه برای جلوگیری از مدفون شدن به رشد خود در جهت بالا ادامه میدهد این رشد تا آنجا است که ریشه گیاه در ارتباط با سطح آب زیر زمینی باشد اما جایی که آب زیر زمینی افت میکند این ارتباط قطع و تخریب نبکا آغاز میشود که سرانجام به مرگ نبکا میانجامد.
نبکاهای چندین ساله و دائمی در تغییر سطح سفره آب زیر زمینی، هرزآبها، تبخیر، تعرق و کنترل رسوبات بادی در منطقه نقش اساسی دارند.
ربدوها Rebdou با ابعاد بزرگتری از نبکاها متمایز میشوند. طول آنها به ? تا ? متر و عرضشان به ? تا ? متر میرسد. غیر از ابعاد، شکل ربدوها نیز پیچیده تر از نبکاها است. و گاهی چند مخروط را نشان میدهد که کنار هم قرار گرفتهاند. مرتفعترین ربدوها در لوت غربی دیده میشود که گاه ارتفاع آنها به ?? متر میرسد (بلندی یک ساختمان ? طبقه).
- منبع:ویکی پدیا