علمی.مذهبی

بسم الله الرحمن الرحیم

دریاچه گهر

دریاچه گهر بزرگ (کله گهر) زیباترین دریاچه کوهستانی ایران به شمار می رود.

مقدمه :

در دامنه اشترانکوه، دریاچه های دائمی و شیرین گهر بالا و گهر پایین گسترده شده اند. این دریاچه از ذوب برف های اشترانکوه و انباشت آب آن در پشت سد طبیعی ایجاد شده است. فراوانی نسبی آب های ورودی به این دریاچه باعث می شود سرریز آب آن به دریاچه پایینی (بزرگ) بریزد. این دریاچه همانند آبگیر بزرگی است که از چشمه ها وآبشارها و سرابها سیراب و در تابستان و زمستان راکد می ماند وبیشتر سطح دریاچه زمستان کاملا یخ می بندد و چشم انداز زیبا و خاصی را به گهر میبخشد. دریاچه گهر در مرکز منطقه حفاظت شده اشترانکوه در بخش انتهایی تنگ تاپله قرار گرفته است. تنگ تاپله دره ای است در جهت شمال شرقی(جنوب شرقی) که اطراف آن را کوههای اشترانکوه فراگرفته است. زیبایی خیره کننده و چشم اندازهای بدیع دریاچه سبب شده هر ساله با وجود سختی راه، انبوهی از مردم لرستان، استانهای اطراف و دیگر نقاط کشور، با پای پیاده یا سواره به دیدن دریاچه و زیبایی های آن بروند و چند روزی از اوقات فراغت خود را در آنجا سپری کنند. این دریاچه در نزد کشورهای خارجی بنام دریاچه ایران مشهور است.

تشکیل دریاچه گهر (زمین لغزه کهن اشترانکوه) :

دریاچه گهر (29 کیلومتری جنوب خاور دورود) به احتمال زیاد در اثر وقوع یک زمین‌لرزه به بزرگای زیاد بوجود آمده است. درواقع، این دریاچه به واسطه بسته شدن دره توسط یک سنگ ریزش عظیم تشکیل گردیده است. دریاچه کوهستانی گهر که بر روی گسل اصلی امروزی زاگرس (بخش دورود) قرار دارد، بر پهنه رومرکزی زمین‌لرزه فاجعه بار دره سیلاخور در تاریخ 3/11/1287 هـ.ش با بزرگای 4/7=Ms منطبق است. بنابراین این دریاچه احتمالاً در اثر جنبش گسل دورود و رویداد یک زمین لغزش-سنگ ریزش تشکیل گردیده است.

مشخصات دریاچه ها :

دریاچه گهر بزرگ ( کله گهر ): در منطقه حفاظت شده اشترانکوه و در ارتفاع 2400 متری از سطح دریا قرار گرفته است. حداکثر عمق دریاچه به 28 متر و مساحت سطح آبی آن به حدود 100 هکتار می رسد. طول دریاچه اصلی گهر را1500 متر و عرض متوسط آن را بین 500  تا 800  متر برآورد کرده اند.

دریاچه گهر کوچک ( کره گهر ): ارتفاع آن از سطح دریا 2450 متر می باشد و مساحت تقریبی آن حدود 7 هکتار است. طول آن 500 متر و عرض آن حدود 150 متر است. حداکثر عمق آن نیز در حدود 4 متر می باشد.

راه دسترسی به دریاچه :

راهای ارتباطی به دریاچه تماما مالرو و بعضا پیاده رو است. برای رسیدن به منطقه زیبای اشترانکوه از تهران می‌توان به دو طریق اقدام کرد. اول: با قطار دورود. دوم: از طریق اتوبوس‌های دورود. دسترسی به دریاچه نیز از دورود به دو طریق امکانپذیر می باشد :

1- مسیر کوهنوردان : از دورود به طرف الیگودرز از کیلومتر 20 به روستای دربند می‌رسیم که دارای درختان و بیشه‌های انبوهی است. ادامه راه ما را به طرف ایستگاه دربند می‌رساند که پس از گذشتن از روی ریل راه‌آهن و عبور از پل رودخانه در نهایت به روستای تیون می‌رسیم (جاده آسفالت است). پس از پر کردن قمقمه‌ها از آب چشمه، راه صعود از کنار روستا و از مسیری پاکوپ ادامه یافته، کم‌‌کم ارتفاع می‌گیریم و سپس مسیر ما به سمت جنوب ادامه پیدا می‌کند. بعد از دو و نیم ساعت پیاده‌روی به کنار جویباری می‌رسیم که ادامه راه ما را به پناهگاه اول می‌رساند.

چشمه گل‌گل سیرابمان می‌کند، سپس با طی دو ساعت به چال کبود و پناهگاه دوم می‌رسیم که محل مناسبی برای شب ماندن است. در این محل رو به جنوب که می‌ایستیم (خلاف مسیر بالا آمده) سمت راست قله گل‌گل 4050 متر و سمت چپ قله سن‌بران 4150 متر و در روبرو یک هفتی مشاهده می‌شود که یخچال آن تا کف میدان ادامه دارد و دیده می‌شود. سمت چپ آن قله لایو قرار دارد. قله سن‌بران از یخچال سمت چپ با طی زمان حدود سه ساعت و قله گل‌گل نیز با قدری زمان کمتر صعود می‌شود و بهترین مسیر رسیدن به دریاچه است که با صعود قله گل‌گل به سمت قله لایو سرازیر شده (شرق)، نیم ساعتی بعد به محلی V شکل می‌رسیم که سمت راست ما دریاچه قرار دارد.

دهلیزی با شیبی تند و گاهاً یخ زده که با توجه به سنگی بودن اطراف آن کوچکترین اشتباه در انتخاب مسیر امکان بروز مشکل و یا حادثه را به دنبال دارد. بعد از این قسمت به مسیر شن اسکی می‌رسیم که باید کاملاً با احتیاط و حتماً نفرات پشت سر هم حرکت کنند (ریزش سنگ). در بهار تا اواخر تابستان مسیر دارای یخچال با شیب تند است که همراه داشتن کلنگ و یخ شکن و طناب لازم است. زمان رسیدن به دریاچه از نقطه V شکل، چهار ساعت است. در نزدیکی دریاچه آبشاری زیبا پذیرای ماست که خستگی راه را از تن زدوده و از کنار آن می‌توان به درختان زیبای بیدکنار دریاچه رسید که نوید رسیدن به نگین زاگرس را می‌دهد. بهترین فصل صعود، اواخر خرداد به بعد است که البته بستگی به بارش نیز دارد. برای تماشای لاله‌های واژگون(گل اشک) باید اواخر اردیبهشت به منطقه رفت

2- مسیر عمومی : راه اصلی آن از شهرستان درود با خودرو به گردنه دوش دراز - قریه درب آستانه (امام زاده شاه پیروانی) و دو راهی سراوند وچشمه تلمه زار است. بعد از جاده ماشین رو گردشگران پیاده باید به چشم دره- چشمه تلمه زار- گردنه گله چیره- بنار نر میون -گردنه پنبه کار دره نگار و سفید آب- بناره گهر به دریاچه دیدنی گهر میرسند. حرکت از محلی به نام سرچشمه (در حومه شهر دورود به فاصله حدود 20 کیلومتر) با ارتفاع 2365 متر از سطح دریا آغاز می شود. در مسیر رفتن از سرچشمه به دریاچه گهر باید مسافتی 18 کیلومتری را با فراز و نشیبی بسیار پیمود و از کنار دره نگار(نی گاه) و بالای گردنه پنبه کار  بگذریم و جالب است که در نهایت به دریاچه می رسیم که ارتفاع آن از سطح دریا 2360 متر است یعنی  تقریباً به اندازه ارتفاع مبدأ. مرتفع ترین نقطه مسیر، بالای گردنه پنبه کار با ارتفاع 2550 متر و پایین ترین نقطه چشمه پنبه کار در پایین گردنه با ارتفاع 1950 متر می باشد. دریاچه در دامنه جنوبی اشترانکوه و قله سن بران قرار دارد. دریاچه دیگری در بالادست این دریاچه قرار دارد که به دریاچه بالا یا دریاچه کوچک یا دریاچه دوم موسوم است که در حال از بین رفتن است و برای رسیدن به آن باید حدود 2 ساعت پیاده روی کرد.

امکانات اطراف دریاچه :

دریاچه دارای کمپ استقرار محیطبان جهت حفظ گونه های زیست محیطی منطقه و صدور پروانه یک روزه ماهیگیری می باشد. همچنین نیروی انتظامی نیز در منطقه حضور دارد. جدیدأ شهرداری شروع به ساخت سکوهایی برای استقرار گردشکران نموده است که مورد انتقاد برخی از مسئولین محیط زیست قرار گرفته است. همچنین چند سرویس بهداشتی نیز در منطقه احداث شده است.

پوشش گیاهی منطقه :

68 گونه انحصاری گیاهی در منطقه حفاظت شده اشترانکوه در استان لرستان وجود دارد. در جریان اجرای طرح شناسایی و برررسی تنوع زیستی و عرصه‌های طبیعی مناطق حفاظت شده استان لرستان، کارشناسان، بیش از 600 گونه گیاهی در منطقه حفاظت شده اشترانکوه شناسایی کردند. در حدود 53 گونه درخت و درختچه نیز در این منطقه حفاظت شده شناسایی شده‌اند که برخی از آنها از خواص دارویی و طبی نیز برخوردارند. پوشش گیاهی آن بیشتر ازگونه های زرشک، شیرخشت، سیب وحشی، گردو، بید، دافته، شنگ، ارژن، انجیر، گون، گز، بادام وحشی و در قسمت بالا دست دریاچه بزرگ و دریاچه کوچک درختهای اورس، ارجن و بید پراکنده است.

جانوران منطقه :

حوضه استحفاظی و حفاظت شده شهرستان‌های دورود، ازنا و الیگودرز استان لرستان (اشترانکوه) شامل 98 هزار و 250 هکتار وسعت می باشد. اشترانکوه‌ یکی‌ از مناطق‌ منحصر به‌ فرد استان‌ لرستان‌ است‌ که‌ به‌ لحاظ‌ برخورداری‌ از شرایط‌ ویژه‌ اکولوژیکی‌ و توپوگرافی‌ زیستگاه‌ مناسب‌ و مستعدی‌ برای‌ رشد و تکثیر وحوش‌ به‌ویژه‌ پستانداران‌ بزرگ‌ است‌ و به‌ همین‌ دلیل‌ از دیرباز به‌ عنوان‌ یک‌ شکارگاه‌ ممتاز، مورد توجه‌ عشایر و اعیان‌ و اشراف‌ بوده‌ است.

این‌ امر موجب‌ شد تا رشته‌ کوه‌ اشترانکوه‌ و دره‌ نی‌گاه‌ با نام‌ قرق‌ اختصاصی‌ تیان‌ (تیون) در سال‌ 1340 به‌ عنوان‌ منطقه‌ شکار ممنوع‌ و در سال‌ 1349 با افزودن‌ ارتفاعات‌ متعدد دیگر، (از جمله‌ سفیدکوه‌ بزرگ‌ و کوچک) به‌ محدوده‌ آن، منطقه‌ قرق‌ تیان‌ با عنوان‌ منطقه‌ حفاظت‌شده‌ اشترانکوه‌ شناخته‌ شود. وجه‌ تسمیه‌ این‌ نام‌ وجود نیم‌ دایره‌ چال‌ها و معابر خط‌الراءس‌ بین 4‌ قلل‌ منطقه‌ است‌ که‌ افراد محلی‌ آن را به‌ کوهان‌ و گردن‌ شتر شباهت‌ داده‌اند.

در سال‌ 1357 با ایجاد تغییراتی‌ در حد و حدود منطقه، کوههای‌ سفید کوه‌ بزرگ‌ و کوچک‌ با مساحت‌ 24 هزار هکتار از منطقه‌ اشترانکوه‌ منفک‌ و به‌ صورت‌ مجزا به‌ نام‌ پناهگاه‌ حیات‌ وحش‌ سفیدکوه‌ ازنا قرق‌ و شناخته‌ شد و مابقی‌ امروزه‌ از ارزشمندترین‌ مناطق‌ تحت‌ مدیریت‌ سازمان‌ محیط زیست‌ کشور محسوب‌ می‌شود.

پستاندارانی چون کل و بز، آهو، قوچ، خرگوش، شغال، روباه، گراز، گرگ، پلنگ، خرس قهوه‌ای و گربه وحشی را می توان از مهمترین گونه‌های شناسایی شده اشترانکوه به حساب آورد. گونه‌های پرندگان این منطقه حفاظت شده 195 مورد است که مهمترین آنها می توان به کبک دری، تیهو، شاهین اشاره کرد. همچنین 30 گونه از خزندگان و پنج گونه دوزیست نیز در این منطقه شناسایی شدند. انوع مارها چون افعی یا گرزه مار نیز در این منطقه زندگی می‌کنند.

ماهی ها :

از مهمترین ماهیهای این دریاچه میتوان به قزآلای رنگین کمان و قزل آلای خال قرمز اشاره کرد.

1- قزل آلای خال قرمز (Brown Trout)

2- قزل آلای رنگین کمان (Rainbow Trout)

3- زردپر (Barbe Fish)