علمی.مذهبی

واژه بیوتکنولوژی (زیست فناوری) نخستین بار در سال 1919 توسط Karl Ereky  به مفهوم کاربرد علوم زیستی و اثر متقابل آن ها در فناوری های ساخت بشر به کار برده شد (1). به طور کلی هر گونه فعالیت هوشمندانه بشر درخلق، بهبود و عرضه محصـــولات گوناگون با استفاده از موجودات زنده مخصوصاً از طریق دستکاری ژنتیکی آنها در سطـح مولکـولی، در حوزه بیوتکنولوژی قرار می­گیرد (1).

 برخی کاربردهای سنتی زیست فناوری عبارتند از:  اصلاح نباتات و دام، تهیه نان ، ماست و پنیر که سپس تولید انواع آنتی بیوتیک ها، انسولین انسانی و اینترفرون را نیز شامل گردید (2 و 3). در حال حاضر با ظهور فناوری DNA نوترکیب، دستکاری ژن ها و انتقال ژن از یک موجود زنده به دیگری یا به عبارت دیگر مهندسی ژنتیک ، ظرفیت بهره گیری از این فناوری به نحو فزاینده‌ای افزایش یافته است (4).

کمیته ملی زیست­فناوری کشور بیوتکنولوژی را اینگونه تعریف کرده است: بیوتکنولوژی (زیست فناوری) عبارت است از کاربرد علوم مختلف در استفاده مستقیم یا غیر مستقیم از موجودات زنده، قسمتی از بدن و یا فرآورده های آنها در اشکال طبیعی یا تغییر یافته. به عبارت دیگر، زیست فناوری شامل عضوی از فناوری هاست که در آن از موجودات زنده و یا اجزای آنها بهره گرفته می­شود (5).

این تعریف، گستره وسیعی از رشته های مختلف علوم و فنون را در بر می گیرد. چنانکه می­توان زمینه های فعالیت زیست فناوری را در بخش های کشاورزی، پزشکی ، دام و آبزیان، فراورده­های غذایی و داروئی ، صنعت و محیط زیست فراهم نمود. پیشرفت­های چشم­گیر زیست فناوری در دهه­های اخیر (به ویژه پس از دستیابی به روش­های نوین مهندسی ژنتیک در جداسازی ژن­ها، دستکاری و انتقال آنها از موجودی به موجود دیگر) آن را به عنوان یکی از مهمترین فناوری های مولد در حال و آینده معرفی کرده است.

به طور کلی زیست فناوری یکی از محورهای اساسی توسعه در بسیاری از کشورها قلمداد شده و در تنظیم راهکارها و برنامه های ملی توجه جدی به آن معطوف گردیده است (5).

در  قرن 21  با توجه به افزایش بی رویه جمعیت و نیاز به تأمین مواد غذایی، زیست فناوری کشاورزی مورد توجه خاص قرار گرفته است.  گیاهان زراعی تراریخته پرمحصول و مقاوم گوناگونی مانند ذرت، برنج، سویا، گوجه فرنگی و گندم تولید شده و تکنیک‌های نوین زیست فناوری در افزایش تولید شیر و گوشت دام موثر واقع شده‌اند.

تأمین سلامت و بهداشت جمعیت بیش از شش میلیاردی ساکنان کره زمین از طریق تولید داروهای نوترکیب و واکسن ها، دستیابی به روش‌های درمان کم هزینه بیماری‌ها، یافتن درمان بیماری‌های صعب العلاج و تشخیص سریع‌تر و مؤثرتر بیماری های گوناگون از جمله بیماری‌های ژنتیکی از وظایف زیست فناوری پزشکی می­باشد.

رویکرد جدید به محیط زیست در قرن حاضر، در نظر گرفتن آن به عنوان یک جزء‌ از سرمایه ملی کشورها و در نتیجه لزوم حفظ آن با استفـاده از زیست فناوری از مهم ترین دغدغه های بشر در قرن حاضر است. حذف مؤثر آلاینده‌های محیطی خطرناک از محیط زیست با استفاده از میکروارگانیسم‌های پالایشگر آلودگـی و استـفاده از تکنیک‌های حفظ، نگهداری و حراست از ذخایر ژنتیکی کشور از جمله کاربردهای زیست فناوری در زمینه محیط زیست می باشد.

کاربردهای زیست فناوری در صنعت که منجر به تولید محصولات گوناگون با صرف هزینه و انرژی کمتر، ضایعات‌ اندک و از همه مهمتر با کمترین اثر مخرب بر محیط زیست می شود،  باعث شده که از این فناوری به عنوان یکی از پاکترین و در عین حال سودآور‌ترین بخش های صنعت یاد شود. زیست فناوری همچنین تولید محصولات نوینی را که قبلاً از روش های دیگر امکان تولید آن وجود نداشته یا بسیار سخت و دشوار بوده، ممکن ساخته است.